We kennen het wel, een plotse, impulsieve reactie op een gebeurtenis. Een stressvolle periode op het werk. Een collega maakt een opmerking die de volle emmer plots doet overlopen. Door de stress heb je al een kort lontje, en op dit moment ontplof je helemaal. Dan komen de gekende stressreacties: fight, flight or freeze.  

De angstreflexen en de stressreacties worden in de hersenen aangestuurd door de amygdala.  Dat is een zenuwknoop in het emotionele deel van het brein, die de functie heeft van ‘gevarenscanner’. Bij elke bedreiging gaat de amygdala razendsnel scannen, - is er hier gevaar of niet? Indien er gevraag dreigt, zet de amygdala de fysieke stressresponse in gang. Ons lichaam gaat extra adrenaline en cortisol aanmaken, zodat we in staat zijn om het gevaar het hoofd te bieden.

Op zich is zo’n stressrespons heel natuurlijk, en ook nuttig. Moeder natuur heeft goed geregeld dat we korte momenten van bedreiging kunnen opvangen, en dat ons lichaam voor een goede verdediging zorgt. Als er iets fout loopt bij een project en er is een snelle reactie nodig, dan zorgt ons stresssysteem dat we alert en daadkrachtig handelen. Korte piekmomenten van stress zijn dus niet de eigenlijke boosdoener.

De oorzaak van stressproblemen zit meer in het chronische karakter van bedreigingen en zorgen. Wanneer we ononderbroken onder druk staan van deadlines, drukke agenda’s, informatiestromen, of verwachtingen van werk en privé, komt de amygdala in de ‘altijd -‘aan’ -modus. Met als gevolg een constante productie van stresshormomen in het lichaam. Teveel stresshormonen putten het lichaam uit. Zij vernietigen ook hersencellen in de hippocampus, waar onder meer de geheugenfunctie huist.  Cortisol onderdrukt ook het immuunsysteem. Uitputting, geheugenstoornissen, en een verzwakt immuunsysteem, drie kenmerken van de burn-out. 

Maar er is ook goed nieuws!

Wetenschappelijk onderzoek[1] toont aan dat mediteren een invloed heeft op de structuur van de amygdala en op de stressbeleving. De amygdala neemt af in volume, en wordt minder reactief. Hij laat zich niet meer zo opjagen door zorgen, drukte of bedreigende prikkels.  Een nare opmerking van een collega op het verkeerde moment hoeft dan niet meteen meer de stressreactie in gang te zetten.

Als we erin slagen om een meditatieroutine in te bouwen – 20 minuutjes per dag is al voldoende - kunnen we ons eigen stressgedrag beïnvloeden.  Zeer bemoedigend toch, de wetenschap dat je met minimale inspanning veel kan bijdragen aan rustig en comfortabel werken.

[1] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4666115/